O Samaín deste ano quixemos celebralo coa lectura de lendas celtas. Colaboramos, deste xeito, dende a biblioteca co proxecto interdisciplinar do noso centro: A rexións celtas do mundo.
Escollemos unha selección de lendas en galego e en versión orixinal inglesa. O alumnado fixo unha lectura colectiva sobre un fondo musical de Carlos Nuñez e unha proxección de diapositivas con imaxes celtas.
A valoración da actividade foi moi positiva tanto polos estudaintes como polo profesorado.
As lecturas
2º A ,b e agrupamento
- a lenda de black gang chyne
Illa de Wight
Preto de Bretaña, no Canal da Mancha, sitúase a illa Wight. En 1839, Abraham Elder publicou o libro Contos e lendas da illa de Wight, no que aparecía A lenda de Black Gang Chyne, a loita entre un ermitán e un monstro que daría como resultado unha das máis desoladoras paisaxes da illa: os cantís de Black Gang Chyne.
- Diarmaid e Grainne (Escocia)
Con Irlanda, Escocia foi o gran paraíso dos folcloristas decimonónicos, apoiados por personalidades coa categoría de Walter Scott e por unha terra onde o mar, as montañas e os vales debuxan labirintos e escenarios que máis semellan imaxinados que naturais.
Diarmaid e Grainne ten unha raizame máis fondamente escocesa, ou mellor dito, gaélica, xa que forma parte da gran saga de Fionn, compartida por Irlanda e Escocia. Fionn é un heroe mítico comparable, en máis dun sentido, co rei Arturo. De nome completo Fionn mac Cumhaill, disque foi un rei que viviu no século III e a quen a tradición inmortalizou xunto coa súa Fianna, grupo de guerreiros e cazadores, moi semellante aos cabaleiros da Táboa Redonda. No presente relato cóntase a tráxica historia protagonizada por Grainne, esposa de Fionn, e o guerreiro Diarmaid, sobriño deste.
Contos populares (Folk Tales)
Os contos populares ingleses ofrecen unha rica mistura de elementos históricos, de celebracións, festíns, de persoaxes máxicos como druidas, fadas, trasnos, así como os petencentes ao pobo: santos, soldados, mineiros, pastores, reis e raiñas…
Neles percibense influencias dos comerciantes flamencos e alemáns, de aventureiros noruegos e daneses mesturadas con elementos máis cercanos como os irlandeses e galeses.
Todas estas lendas e contos eran parte da vida cotiá dos labregos e labregas e son unha clara mostra da sabiduría popular colectiva.
4º a
- The sunken city of llyn bala ( lenda popular galesa)
O tema deste conto é común entre os contos populares galeses. A situación do lago dícese que era onde agora se situa a cidade de Swamsea.
4º b
- A cure for a fairy ( conto popular de EASt Anglia)
Foi recopilado nos anos sesenta na rexión cercana a Cambridge.
- The headless woman ( lenda de Lancashire)
- The flaycrow( scarecrow) ( conto popular de Yorkshire)
A LENDA DE BLACK GANG CHYNE
( Adaptación da profesora Rosa Ligero)
NARRADOR: (Con voz grave e medrosa) Houbo un tempo en que os habitantes de Wight sentían auténtico medo, cando vivían baixo o terror do xigante Chale.
CORO A: O xigante de Chale era poderoso e grande, e prefería a carne humana á de porco.
CORO B: Escollía os que eran altos e fortes e cos gordos facía estufado na súa propia salsa.
CORO A: Ataba os nenos con cordas de arame e asábaos na grella con lume de carbón.
CORO B: Pintaba as mans co sangue vermello da xente.
CORO A: (Mentres os membros do coro B rin ás gargalladas) Ría, axitando as illargas, e dicía.
XIGANTE: (Con voz de xigante) Non temo o santo na súa cela solitaria; non temo ó libro; nin temo á campá; non temo ao ceo, nin temo ao inferno; vivo de carne humana e séntame moi ben. (Os membros do coro A fan unha gargallada atronadora).
NARRADOR: O santo estaba de xeonllos, rezando por aqueles que morreran, e os que habían morrer. E cando alzou a voz en oración escoitou as blasfemias voando polo aire. O santo sentiu un gran medo e puxéronselle de punta todos os pelos da cabeza, pois sabía que chegara a hora fatal.
CORO B: (Con voz grave e medrosa).Cando os espíritos da terra e do mar se fan fortes e todo o que é santo treme e se acovarda, pois prevalece o espírito do pecado.
NARRADOR: O diabólico riso fíxolle arrepiar ata os ósos e contestou con xemidos ao son daquela gargallada. Chamou a aquela voz que traía o vento.
SANTO: (Xemendo, con voz entrecortada) Quen es?, de onde ves? Quen vai comer o santo na súa cela? Quen non teme ao libro, nin teme á campá? Quen non teme ao ceo, nin teme ao inferno, senón que vive de carne humana e lle senta moi ben?
NARRADOR: (Con voz grave e medrosa) O rexo xigante saíu da súa gorida cando escoitou as preguntas que soaban no aire. Entón serviuse unha copa chea de sangue e meteu as mans naquela comida ensanguentada. Fixo un signo coa man, vermella de sangue, e debuxouno sobre a area.
XIGANTE: (Con voz de xigante, forte e alto). Farei que trema e se acovarde o espírito de quen preguntou polo ogro de Chale. Rétoo a que se encontre comigo no terror da medianoite, cando os cornos da lúa estean sobre as nosas cabezas. Pois entón os espíritos de abaixo e os de arriba, e tamén os da terra, virán convidados a cear. Entón os diaños que cabalgan sobre o vento deserto, cantaranlle con lóstregos quen son e de onde veño.
NARRADOR: Cando secou o sangue do signo, escoitouse por todas partes un son asubiante.
CORO A: Cantou na cova dos trasnos de Culver.
CORO B: Cantou nos cantís e sobre as ondas.
CORO A: Cantou na praia xeada de Hecla.
CORO B: Cantou na area ardente do deserto.
CORO A: Cantou por riba das montañas e das nubes.
CORO B: O son baixou ata o fondo do océano.
CORO A: E espertou os quelpos do seu sono vespertino.
CORO B: E aínda que a noite era clara e tranquila, o vento parecía asubiar no outeiro de Catherine.
CORO A. Pero o son non entrou na capela sagrada, porque alí estaba o signo da cruz.
CORO B: O signo sanguento era un signo de poder para todos aqueles que foxen da luz.
CORO A: Tanto ten que sexa un trasgo ou un neno de barro, todos deben obecer o signo sanguento.
NARRADOR. O santo sentiu un gran medo cando as palabras do xigante soaron nos seus oídos.
CORO B: Pois o xigante era poderoso nas artes máxicas.
CORO A: E así como a de Halloween era unha hora de terror, non había hora máis aterradora que a da medianoite, cando os cornos da lúa están sobre as nosas cabezas.
NARRADOR: O santo fora retado a ir aquela noite, ou tería que recoñecer o seu medo á maxia do xigante.
CORO B: Levou consigo un bordón de freixo da montaña, o seu cabazo e a súa fe de pelegrín.
CORO A: Non desdeñou levar licor de cebada, para se protexer do frío, pois xa era vello e débil.
CORO B: A medianoite, saíu da súa cela solitaria cara ao pequeno val cheo de flores onde vivía o xigante.
CORO A: A cova do cruel xigante estaba nun fermoso val, preto do mar.
CORO B: O val estaba cheo de vida, pois nel medraban todo tipo de flores.
VIOLETA E ROSA: (Con voz animada e afrautada). Alegres violetas e rosas, altas en primavera, adornaban o camiño.
CAMPAÍÑA: (Con voz animada e afrautada). A campaíña azul saudouno movendo a cabeza.
NARCISO: (Con voz masculina). E o narciso amarelo sorriu ao seu paso.(Gargallada ha, ha, ha).
QUEIROGA: (Con voz animada). A queiroga chiscoulle o seu olliño.
VINCAPERVINCA: (Con voz animada e afrautada). E a fermosa vincapervinca observouno con atención.
CABEZA DE DRAGÓN: (Bocexando). A cabeza de dragón abriu a súa boca amarela.
XIRASOL: (Con voz masculina). O xirasol virou o rostro cara ao sur.
ROSA: (Con voz de velliña). A rosa murcha, sorriu con orgullo de nai, aos pequenos abrochos que a rodeaban, ornados todos de gotas de rosada, como un colar de diamantes que chegase ata o chan.
DEDALEIRA: (Con voz nasal). A dedaleira mostrou a súa cara queimada polo sol e inclinouse facendo vulgares reverencias; axitou unha folla baixo un pálido raio de lúa, do mesmo xeito que unha dama move o seu abano.
MARGARIDAS: (A coro e rindo). E todas as margaridas do outeiro, coa cara amarela e os pétalos completamente brancos, parecían, todas elas, (risas das dúas) rir e menear a cabeza, como dicindo, se pudiesen falar, que aquela situación resultaba cómica.
CORO A: (Con voz forte) A de irse enfrontar cara a cara co xigante de Chale.
NARRADOR: Pero aínda que o val estaba cheo de vida, o paporrubio non vivía alí, pois era amigo do home e non podería comer na man dun ogro. Aínda que todos no val parecían rir e burlarse, (oénse risas e burlas do dous coros) non conseguiron amedrentar o santo. Estaba disposto a enfrontarse coa morte e coas cadeas, e un nobre espírito corría polas súas veas.
De súpeto, estoupou un lóstrego (óese un ruído de lóstrego), que encheu o santo de pavor e sorpresa. E, no camiño, xusto diante súa abriuse a caverna na superficie da montaña.
CORO A: (Con voz terrible). O chan da caverna non era de pedra, senón que estaba sementado de ósos humanos.
CORO B: (Con voz terrible). O xigante sentaba nun trono feito de caveiras e nas lámpadas ardía graxa dos homes que matara.
CORO A. (Con voz terrible). O mar estaba cheo de velas de trasnos.
CORO B: (Enfatizando nos S). E assss sssserpes e as víborassss bailaban ssssobre assss ssssúassss colassss.
CORO A: (Dando palmas). Os morcegos voaban arriba e abaixo.
CORO B: (Mentres, alguén fai o ruído do moucho e a seguir do corvo). Os mouchos ouleaban e os corvos grallaban.
CORO A: (Os membros do coro B dan palmadas). Os dragóns batían as ás cheas de escamas.
CORO B: Os escorpións amosaban o seu aguillón velenoso.
CORO A. Os espíritos apareceron baixo todo tipo de formas...
CORO B: Un tiña o aspecto dun mono coas pernas longas.
CORO A: (Alguén miaña). E outro era como un gran gato negro;
CORO B: (Alguén fai o ruído do porco bravo). E outro como un porco bravo.
CORO A: (Alguén imita o ruído da rata que chía). E outro como unha rata.
CORO B: Un era como un oso escuro e sorrinte, outro era como unha lebre apintarada.
CORO A: (Alguén imita o ruído de cuspir coa lingua). Outro como un sapo inchado, cuspindo o seu veleno no chan.
CORO B: (Mentres os membros do coro A rin, fan burla e mófanse). Rían, facían burla e mofábanse vendo que o santo viña onda tal esmorga.
CORO A: (Alguén imita o ouleo triste do moucho). O moucho ouleou o seu riso ao aire.
CORO B: (Alguén imita o gruñir do oso). E o oso gruñiu divertido.
NARRADOR: Era horrible ver e sentir a aquelas bestas mentres imitaban a seres humanos.
Sobre unha mesa, no canto dunha rebanda de pan, había unha cabeza cortada, pero aínda con vida. Rodaban pola mesa os ollos, xa sen vista e a lingua seca colgaba para fóra. O xigante pedira o seu prato favorito.
XIGANTE: (Enfatizando o R) Rrrrrrrrréptiles vivos e peixessssssss rrrrrrrepugnantessssssss.
NARRADOR. Traían a sopa en olas de barro.
CORO A: Os pintafontes que a portaban saltaban coa cola.
CORO B: As sambesugas entraban e saían rasteándose.
CORO A: Os vermes cegos e os lagartos serpeaban dun lado a outro.
NARRADOR: Cando os demos levantaron as súas copas, alzouse un grito, un berro, un ouveo.
CORO B: (Os membros do coro A lanzan o berro e ouvean). Velaquí unha maldición aos vivos e aos mortos!
CORO A: Pero botemos un brinde en honor da cabeza..., (berrando) da cabeza.
CORO B: Mira, vello, temos unha cacharela de carbón e turba:
CORO A: Queres que te asemos nela?
CORO B: Ou queres comer?
CORO A: Mira esta lagoa que xa ferve; estás xusto no borde.
CORO B: Queres que te cozamos nela?
CORO A: Ou queres beber?
NARRADOR: Sentiu tal desacougo que non foi quen de falar, nin de rezar. O voitre preeiro estaba sobre a súa cabeza e baixo os seus pés estaban os ósos dos mortos. E había esqueletos humanos deitados, e un deles virouse como se sentise dor. Pero cando o santo fixo o signo da cruz, recobrou a valentía; falou e dixo.
SANTO: Bendigo os vivos e bendigo os mortos; caia unha maldición sobre vós. Maldigo a cabeza e maldigo o outeiro; maldigo a praia e o chan que piso. Que esta terra non dea flor nin froito; senón que todo sexa escuro, ermo e espido! Que este chan non sirva de asento ás bestas que camiñan nin ás aves que voan, senón que todo o anegue unha corrente de auga velenosa que chegue ata o mar, unha auga de sabor amargo e de visión espantosa!
CORO A e B: (Con voz grave e lenta). E que a terra se derrube e se volva derrubar, e siga derrubándose ata o día do Xuízo Final.
NARRADOR: Cando acabou de falar, rodeouno unha mesta néboa. Deixou de ver a terra e deixou de ver o ceo. Pero, cando desapareceu a néboa, a terra víase negra, e as pedras víanse grises. Aos seus pés fluía un regato tinxido de sangue e o outeiro erguíase pelado e solitario.
Lenda da illa de Wight de ABRAHAM ELDER
DIARMAID E GRAINNE
NARRADOR: Fionn ía casar con Grainne, a filla do Rei de Carmag, en Irlanda. Os nobres e grandes señores do Feiine acudiron á voda. Organizouse unha gran festa, que durou sete días e sete noites. Cando rematou, os cans tiveron a súa propia festa coas sobras.
Diarmaid era un home realmente bo. O caso é que tiña a bola seirc, un lunar de amor na cara, que adoitaba ocultar baixo o seu sombreiro; facíao así porque calquera muller que chegase a verlle, por un casual, a bola seirc se namoraría del.
Os cans comezaron a pelexar violentamente e os heroes do Feinne fóronos apartar; cando Diarmaid estaba apartando os cans, botou para atrás o sombreiro e Grainne viu a bola seirc, namorándose perdidamente de Diarmaid.
GRAINNE: (Con voz feminina e amorosa) Fuxirás comigo.
DIARMAID: (Con voz firme e resolta) Non o farei.
GRAINNE: (Con voz de mandona) É o meu desexo; polo tanto, vas vir comigo.
DIARMAID: (Con voz firme e resolta) Non vou ir contigo; non te vou levar nin polas boas, nin polas malas; non vou saír contigo; non te vou levar de a cabalo, nin te vou levar de pé.
NARRADOR: Marchou desgustado e foi a un lugar distante, onde construíu unha casa, e alí se estableceu.
***
NARRADOR: Unha mañá alguén chamou e resultou ser Grainne.
GRAINNE: (Berrando) Estás aí dentro, Diarmaid?
DIARMAID: Estou. (Con voz firme e resolta) Non che dixen que non te había levar de a pé nin te había levar de a cabalo, que non había saír contigo e que non había ter nada que ver contigo?
NARRADOR: Ela estaba xusto no medio da porta, montada sobre un chibo.
GRAINNE: (Con voz firme e resolta) Non vou de a pé nin vou de a cabalo e ti debes marchar comigo.
DIARMAID: Non hai sitio ningún onde poidamos ir sen que Fionn nos descubra cando poña a man baixo o seu dente da sabedoría, e vaime matar por marchar contigo!
GRAINNE: (Con voz amorosa) Iremos a Carraig; hai tantos Carraigs que non saberá en cal podemos estar.
***
NARRADOR: Foron a Carraig an Daimh.
Fionn sentiu gran carraxe cando se decatou de que a súa muller marchara, e saíu a buscala.
Diarmaid e Grainne marcharon ata Ceantire, sen a máis mínima pausa, sen deterse en ningures, ata que chegaron a Carraig an Daimh, na bisbarra de Ceantire, preto de Cille Charmaig.
Diarmaid era bo carpinteiro e pasaba o día facendo pratos e pescando; Grainne adoitaba saír para vender os pratos, e durmían en camas separadas.
***
NARRADOR 2: Un día chegou polo camiño un home vello, grande e desamañado, que se chamaba Ciofach Mac a Ghoill. Sentou e botouse a xogar a dinnsirean.
CORO: A Grainne gustoulle aquel vello e ambos urdiron unha intriga para matar a Diarmaid.
NARRADOR 2: Diarmaid estaba traballando, facendo pratos. O vello púxolle a man enriba; el volveuse contra o vello, e lanzáronse un contra o outro. O vello era bastante forte, pero finalmente Diarmaid puido con el.
CORO: Ela colleu o gearrasgian, o coitelo, e cravoullo a Diarmaid na coxa.
NARRADOR 2: Diarmaid marchou, tropezando dun lado a outro; a penas conservaba a vida. Foille medrando o pelo e a barba. Camiñando, voltou a Carraig; tiña un peixe e pediu que llo deixaran asar. Mentres o asaba, meteu os dedos nun cacharro con auga que alí había.
CORO: Calquera cousa que Diarmaid tocase adquiría o sabor do mel.
NARRADOR 2: Grainne probou a auga e notoulle o sabor a mel. Chegou o vello Ciofach para atacar a Diarmaid e empezaron a bater o un co outro, pero finalmente Diarmaid matou a Ciofach e volveu marchar; fuxiu e marchou ata Loch a Chaisteil.
Cando Grainne viu que Ciofach estaba morto, foi tras Diarmaid. Cara ao mencer chegou á praia; alí había unha garza berrando. Diarmaid estaba no alto da montaña, e Grainne dixo:
GRAINNE: (Recitando) É cedo para que berre a garza, sobre o outeiro de Sliabh gaoil. Oh, Diarmaid O Duibhne, a quen dei o meu amor, por que razón berra a garza?
DIARMAID: (Recitando) Oh, Grainne filla de Carmaig dos Corceis, que nunca deches un paso a dereitas, parece ser que antes de berrar a garza mancouse nunha pata.
GRAINNE: Non che gustaría comer algo de pan e carne, Diarmaid?
DIARMAID: Se tivese, abofé que comería, porque o preciso.
GRAINNE: Vén e dareiche. Onde pode haber un coitelo para cortar o pan e a carne?
DIARMAID: Busca a vaina onde o puxeches a última vez.
NARRADOR 2: O coitelo seguía na coxa de Diarmaid desde que ela llo cravara, porque el nunca quixera quitalo. Grainne arrincou o coitelo; nunca tanta vergonza pasara como cando tivo que arrincarlle o coitelo a Diarmaid.
***
NARRADOR 2: Diarmaid temía que os Feinne os puidesen descubrir e fuxiron cara a Gleann Eilg. Subiron pola beira dun regato que alí había; alí se estableceron, e durmiron en camas separadas.
CORO: Diarmaid facía pratos e as labras da madeira baixaban polo regato ata a praia.
***
NARRADOR 3: Os Fiantan estaban cazando ao pé da praia e ían tras un violento xabaril do que perderan a pista. Fionn observou as labras ao pé do regato.
FIONN: Esas son as labras de Diarmaid.
CABALEIROS: Non son; Diarmaid está morto.
FIONN: Abofé que son súas. Imos berrar o grito de caza Foghaid! e, onde queira que estea, haberá de responder, porque xurou facelo.
NARRADOR 3: Diarmaid escoitou o Foghaid.
DIARMAID: Ese é o Foghaid dos Fiantan; debo responder.
CORO: Non respondas ao berro, oh Diarmaid; é un berro mentireiro.
NARRADOR 3: Diarmaid respondeu ao berro e baixou ata a praia. Acordouse que Diarmaid cazase o xabaril. Diarmaid encirrou o xabaril desde Bein Eidin ata Bein Tuirc.
CORO: Mentres o rasteaba pola gran montaña abaixo a besta ía levando a Diarmaid cara ao mar. As súas terribles gadoupas estaban retorcidas, como trenzas de xunco murchas.
NARRADOR 3: Diarmaid arrincou a espada que Lon Mac Liobhain fixera, púxoa baixo a axila e matou o xabaril.
Isto non abondou para que Fionn tomase venganza de Diarmaid. Diarmaid tiña un lunar na planta do pé e con que un pelo do xabaril se lle cravase no lunar morrería.
FIONN: Oh, Diarmaid, mide o xabaril. Cantos pés mide desde o fuciño ata o pezuño?
NARRADOR 2: Diarmaid mediu o xabaril.
DIARMAID: Mide dezaseis pés.
FIONN: Mide o xabaril poñendo os pés sobre o seu pelo.
NARRADOR 3: Así o fixo; un dos pelos entroulle no lunar e caeu. Fionn sentiu mágoa por el cando o viu caído.
FIONN: Hai algo que te poida aliviar, Diarmaid?
DIARMAID: (Cun fío de voz) Sentiríame mellor se puidese beber un pouco de auga traída por Fionn nas palmas das súas mans.
NARRADOR 3: Fionn foi buscar auga; se pensaba en Grainne, deixaba caer a auga; se pensaba en Diarmaid, sentía mágoa e leváballe a auga. Pero para cando regresou, Diarmaid xa estaba morto.
Ascenderon pola beira do regato ata onde estaba Grainne; entraron na casa; viron as dúas camas e comprenderon que Diarmaid era inocente. Os Feinne sentíronse terriblemente tristes polo que acontecera.
CORO: Queimaron a Grainne, filla de Carmaig dos Corceis, que nunca dera un paso a dereitas, con leña de carballo gris.
Lenda de Escocia de Jhon Francis Campbell
No hay comentarios:
Publicar un comentario