Psicanálise
e adolescencia
Xa coñeciamos a Luz polos comentarios que
fixera no blog de filosofía, no post de Laura Álvarez e
Ana
Ferreira sobre A interpretación en psicoloxía.
Agora tivémola aquí para charlar connosco sobre Psicanálise e
adolescencia.
Luz é psicóloga e psicanalista,
pero sobre todo insiste en que lembremos que é profe.
Traballa facendo diagnóstico no Instituto de Psicomotricidade,
en Vigo, e como profesora e orientadora no colexio Martín
Códax. Ten moita experiencia clínica como
psicanalista e é membro da Escola Lacaniana de Psicanálise.
Recentemente publicou, en colaboración con outras/os autoras/es, o
libro Adolescencias
por venir.
Psicanálise e estruturas
clínicas
A primeira parte da charla de Luz
tratou sobre a estrutura da personalidade e o xeito en que se fai o
diagnóstico. En psicanálise distínguense tres tipos fundamentais
de personalidade: neurótica (histérica
ou obsesiva),
psicótica
e perversa.
Non falamos moito desta última: as persoas perversas non
adoitan acudir á consulta salvo no caso de que a súa perversión
lle cause problemas de relación social.
A psicose é o que se
coñece coloquialmente como loucura, termo que a
psicanálise utiliza con moito respecto: hai que ser moi intelixente
e moi coherente para ser psicótica/o.
A neurose equivale a
unha normalidade que, segundo Freud, non existe: todo o mundo ten
síntomas (lapsus, esquecementos, mesmo os soños...) que revelan a
represión e a angustia, pero só nalgúns casos se deben tratar como
enfermidade, cando impiden a vida normal da persoa.
Os problemas
do diagnóstico
Luz cóntanos a súa experiencia
diagnosticando e tratando a rapazas/es de moitas idades,
frecuentemente arredor da adolescencia. Inicialmente, a persoa ten
que poñer en palabras o seu sufrimento pero para isto é
imprescindible que se estableza un lazo persoal, a transferencia,
que lle permite ter un punto de referencia fóra de si para analizar
a súa situación.
Moitas veces hai unha interferencia
causada pola imposición legal de utilizar un instrumento de
diagnóstico, o manual
DSM (actualmente vai pola 4ª edición e xa se
está preparando a 5ª), útil para moitas/os profesionais, pero que
ten un punto de vista incompatible co que ela busca: un tratamento
integral da persoa, como ser humano completo, mentres o DSM só
considera trastornos illados e, en consecuencia, todo é patolóxico,
desde as perrenchas das/os nenas/os pequenas/os ata a tristura pola
morte dun familiar. Ademáis, pola presión das multinacionais
farmacéuticas, resulta que todos estes trastornos deben ser
medicados e vemos así como se multiplican os casos de Trastorno de Déficit de
Atención con Hiperactividade (TDAH),
as fibromialxias
e cantidade de diagnósticos que frecuentemente agochan o sufrimento
e impiden a busca da solución.
O caso de Andrés
A segunda parte da charla é unha
viñeta clínica, o caso de Andrés
(o nome é suposto), con quen Luz traballou durante 4 anos, e que
amosa a dificultade de distinguir entre unha neurose e unha psicose,
debido en parte á lucidez coa que el
mesmo expresa a súa propia situación (moi común na psicose) e en
parte á medicación que toma desde hai anos e que enmascara todo o
seu comportamento.
Co establecemento da transferencia
Andrés comeza a sentir alivio dos seus síntomas e a falar deles,
atopando as palabras e ideas que van debuxando a presión a que está
sometido para que se adapte aos ideais das familias da súa nai e do
seu pai.
A crise xorde cando ve que,
para superar o seu illamento e a súa
angustia,
ten que descubrir os seus desexos profundos, tapados pola idea do
deber, e establecer novas relacións e amizades con perigo para a súa
situación escolar, cun expediente académico brillante.
O caso remata abruptamente cando a
familia retira a Andrés da terapia e o manda a outra cidade.
Léramos
xa unhas palabras que pronuncia cara ao final do tratamento e que Luz
puxera no seu comentario ao post no noso blog:
Primeiro, cando era pequeno deume
tristeza. O rollo das pílulas marcoume. Pasas por varias fases. O
Concerta
produciume unha fixación nas obsesións. Non me podía revelar,
ninguén me preguntaba.
Eu non quería ser especial, non quería
ser superdotado, iso era ser diferente. Alguén desde fóra decidía
que o foses.
As pílulas guiaban o meu día a día.
Recordo cada psiquiatra, cada sala de espera. Os psiquiatras decidían
en media hora o que ía ser de ti. Había desde fóra o desexo de que
foses tal ou cal cousa e cada nova pílula íao conseguir.
Eu non sabía si era listo ou non, non
sabía nada de min. O bo que tiña debíallo ás pílulas, o malo era
o meu auténtico eu.
Preguntas
Hai moitas preguntas: Cal é o caso
máis difícil que tiveches, se
houbo algún
caso que te afectara, etc.
Nas respostas Luz fai ver que todos os
casos son un compromiso individual, en todos se vive e se sofre con
cada persoa, e en todos hai un momento de crise e dificultade. Pero
isto é a vida: hai que tomar decisións (e moito máis na
adolescencia) e esas decisións son as que forman a nosa
personalidade.
Algunhas ligazóns
Xornadas O outro neno: Encontros entre profesionais do mundo PSI en torno a temas como adolescencia, psicose, autismo, terapia, etc.
